Powrót Anioła Ślązaka


Oto eseje i szkice przeznaczone nie tylko dla miłośników poezji barokowej ale także dla wszystkich śledzących nasze portale zarówno nagrody Angelus jak i Silesius.

Naturalnie, książka Krystyny Wierzbickiej – Trwogi „Poezja święta. rzy cykle religijne baroku europejskiego” dotyczy głównie literatury, my przypomnimy kilka faktów dotyczących jednego z głównych bohaterów tej pozycji czyli Anioła Ślązaka.

Początkowo Ślązak, od 1636 (inne źródła 1639) do 1643, kształcił się we wrocławskim Liceum Św. Elżbiety, gdzie w 1641 napisał sonet na imieniny swojego nauczyciela – Chryzostoma Schultza. Dzięki rekomendacji rektora tego liceum Eliasa Majora i nauczyciela retoryki Christopha Koelera rozpoczął 4 maja 1643 naukę medycyny i prawa państwowego w Strasburgu.

Od listopada 1649 był osobistym i nadwornym lekarzem luterańskiego księcia Sylwiusza Nimroda w Oleśnicy Na tle ortodoksyjnego podejścia do wiary przez wpływowego na dworze pastora Freytaga oraz wydanego przez księcia zakazu druku ksiąg mistyków popadł w konflikt z gminą protestancką i w 1652 przeniósł się do Wrocławia, gdzie został lekarzem. W 1653 przeszedł we wrocławskim kościele pod wezwaniem Św. Macieja na katolicyzm, przyjmując łacińskie imię Angelus. Druga część jego imienia pochodzi zapewne od łacińskiej nazwy Śląska, ale ma też związek z łacińskim słowem Elysium. Swój majątek przeznaczył na cele dobroczynne.

Od 1667 ukazują się jego najświetniejsze dzieła poetycko-religijne: Święta uciecha duszy albo Duchowne pieśni pasterskie (niem. Heilige Seelenlust Oder Geistliche Hirtenlieder), trzy części w 1657 we Wrocławiu i czwarta część osobno w tym samym roku, po scaleniu i przydaniu piątej części wydane we Wrocławiu 1668, i Epigramatyczne rymy duchowne (niem. Geistreiche Sinn- und Schlußreime) w pięciu księgach, wydane w Wiedniu 1657, od rozszerzonego o księgę szóstą wydania w Kłodzku 1675 pt. Cherubinowy wędrowiec (niem. Cherubinischer Wandersmann). Z późnego okresu życia pochodzi poemat Poglądowe opisanie czterech spraw ostatecznych (niem. Sinnliche Beschreibung der vier letzten Dinge), wydany w Świdnicy 1675.
Epigramaty Cherubinowego wędrowca to rymowane aleksandryny, głównie dwuwiersze, czasami dłuższe formy. Szósta księga zaczyna się od cyklu sonetów. Do pieśni pasterskich Georg Joseph – muzyk wrocławskiego dworu biskupiego – skomponował melodie.
W 1661 przyjął, mając papieską dyspensę, święcenia kapłańskie w Nysie. Prowadził też ostre polemiki w duchu kontrreformacji i domagał się rekatolizacji Śląska. Został radcą i marszałkiem dworu biskupiego. Ostatnie 10 lat życia spędził w klasztorze pod wezwaniem Św. Marcina, będąc lekarzem ubogich oraz kapłanem.
Anioł Ślązak został pochowany we Wrocławiu w kościele pod wezwaniem Św. Macieja.

Tyle o Ślązaku, który jak podkreśliliśmy jest jednym z bohaterów książki, która w istocie łączy twórczość trzech autorów baroku europejskiego, którzy zapewne byli sobie nawzajem zupełnie nieznani. Łączy ich jednak przekonanie o szczególnej roli poezji, sztuki słowa, w obcowaniu z Bogiem. Wyjątkową rangę tej sztuki w ich mniemaniu uzasadnia idea Logosu, Słowa Bożego. uobecnianego w słowie ludzkim. Z analizy i interpretacji Cherubinischer Wandersmann Anioła Ślązaka, The Temle George’a Herberta oraz Poezji Postu świętego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego wyłania się obraz świadomości twórczej tych autorów, przy czym ze względu na obszerność cyklów Ślązaka i Herberta przedstawione zostały utwory najbardziej znaczące w tych cyklach. Tylko cykl Lubomirskiego, najkrótszy, zanalizowany został w całości, zarówno z powodu jego rozmiaru, jak i z powodu braku ostatecznej redakcji autorskiej. Ślązak, Herbert i Lubomirski niezależnie od siebie zauważyli możliwości płynące dla teorii poezji z idei Logosu, pojmowanego jako objawienie Boga już to w postaci Chrystusa-Słowa, już to w postaci Słowa rytego na żywych tablicach serc (obraz zaczerpnięty z Drugiego Listu św. Pawła do Koryntian 3,23), już to w postaci natchnionego Słowa Pisma Świętego. Dwaj z wymienionych poetów ponadto expressis verbis wyrażają przekonanie, że Słowo oddziałuje na czytelnika za sprawą słowa poetyckiego. Tego rodzaju poezję, pisaną z natchnienia Bożego, poezję, która ma moc otwarcia czytelnika na rzeczywistość transcendentną, wypada nazwać poezją świętą.