Twarz Tuwima

Ta monografia znakomitego poety, człowieka, którego życie było swoistym sejsmografem, rejestrującym jawne i podskórne prądy ideowe ubiegłego wieku weszła już do kanonu polskiej krytyki literackiej.

Książka Piotra Matywieckiego „Twarz Tuwima” to prawdziwy skarb jednak nie mający nic wspólnego z muzeum. To skarb, który trzeba ciągle czytać na nowo, dotykać i na nowo poznawać.

Wydawnictwo W.A.B. wznawia dzisiaj tę rewelacyjną pozycję.

Życiorys Tuwima, jego twórczość oraz mit, który funkcjonuje w naszej świadomości, stały się w tej książce podstawą do rozważań nad minionym stuleciem, i na odwrót: refleksja o epoce, w której żył autor Balu w Operze, pozwala lepiej zrozumieć rozmaite szczegóły jego biografii.

Marek Radziwon pisał o „Twarzy Tuwima”: Jeszcze przed ukazaniem się tej książki Piotr Matywiecki mówił o Tuwimie tak: „Stał się dla mnie symbolem człowieka żyjącego intensywnie i intensywnie zaświadczającego o tym w poezji. Chciałem chociaż jednego takiego człowieka zrozumieć. Wybrałem właśnie jego, żeby pojąć, jak się objawia pełnia człowieczeństwa – w osobie, w micie i w poezji. Pochwycenie tej zagadki to jedyny cel tej książki”.

Powiedzieć o „Twarzy Tuwima”, że to biografia, byłoby mało. To książka wielostronna – o życiu poety i o burzliwych czasach, w których żył: od biednej żydowskiej młodości spędzonej w Łodzi, przez Warszawę i Skamandra, później lata okupacji spędzone w Stanach Zjednoczonych, aż po krótkie złudzenia i głębokie rozczarowania Polski powojennej. Matywiecki wykorzystuje bogate źródła: publikowane teksty samego Tuwima, opinie krytyki przedwojennej i powojennej, rozproszone wypowiedzi prasowe poety, liczne wypowiedzi o nim innych osób – krytyków, także przyjaciół i znajomych, wreszcie dokumenty dotychczas nieznane, przede wszystkim listy prywatne. Już sama bogato cytowana korespondencja z różnymi osobami układa się w ciekawy portret poety.

Tuwim Julian (1894-1953), polski poeta. W latach 1916-1919 współpracownik czasopisma studenckiego Pro arte et studio. W 1918 współzałożyciel kabaretu literackiego Pod Picadorem, w 1920 – grupy poetyckiej Skamander. Współpracownik i kierownik literacki kabaretów warszawskich (1919-1932). Od 1924 stały współpracownik tygodnika „Wiadomości Literackie” gdzie redagował rubrykę Camera obscura, a także pism satyrycznych (1926-1933) i Szpilki (1936-1939).

W 1939 przedostał się przez Rumunię do Francji, a po jej upadku wyjechał do Portugalii, następnie do Brazylii i Nowego Jorku. W latach 1939-1941 współpracował z emigracyjnym tygodnikiem konserwatywnym Wiadomości Polskie, Polityczne i Kulturalne. Opowiedział się za porozumieniem Polski z ZSRR. Atakowany przez koła emigracji polskiej, w 1946 wrócił do kraju. W 1947-1950 kierownik artystyczny Teatru Nowego w Warszawie.

Debiutował w 1913 wierszem Prośba w Kurierze Warszawskim. Rozgłos przyniosły mu już pierwsze zbiory poetyckie: Czyhanie na Boga (1918), Sokrates tańczący (1920), Siódma jesień (1922), Wierszy tom czwarty (1923), w których zrywał z dekadenckim nastrojem i językiem Młodej Polski, zwracając się w duchu optymizmu ku codziennemu życiu i jego współczesnym przemianom.

W następnych zbiorach: Słowa we krwi (1926), Rzecz czarnoleska (1929), Biblia cygańska (1933), Treść gorejąca (1936) pojawiły się ostre akcenty krytyki społecznej i egzystencjalny niepokój, a także tendencje liberalne, pacyfistyczne, antynacjonalistyczne i antyfaszystowskie. W tym okresie powstał głośny poemat satyryczny Bal w Operze (1936, wydany w 1946) i zbiór satyr Jarmark rymów (1934).

W latach II wojny światowej pisał Tuwim wielki poemat liryczno-epicki Kwiaty polskie (wydany w 1949), nawiązujący do romantycznego poematu dygresyjnego. Po przyjeździe do Polski stworzył niewiele wierszy, głównie o charakterze publicystycznym.

Zbieracz ciekawostek i osobliwości literackich oraz folklorystycznych i historycznych, np.: Czary i czarty polskie oraz Wypisy czarnoksięskie (1923), Polski słownik pijacki i Antologia bachiczna (1935), Cicer cum caule, czyli Groch z kapustą (tom 1-3, 1958-1963), Pegaz dęba, czyli panopticum poetyckie (1950).

Uważany za jednego z najwybitniejszych i najbardziej popularnych poetów polskich XX w. Wybór wierszy (Nowy Jork 1942), Wybór poezji 1914-1939 (1947), Dzieła (tom 1-5, 1955-1964), Wiersze wybrane w serii Biblioteki Narodowej (1969), Wiersze zebrane (tom 1-2, 1975), Poezje wybrane (1977).