„Ocalone w tłumaczeniu” Stanisława Barańczaka (a5). Przypomnienie.

W nowym wydaniu Ocalone w tłumaczeniu składa się z pięciu części. Pierwsza to „Mały, lecz maksymalistyczny manifest translatologiczny” – teoretyczne wnioski z doświadczeń translatorskich autora. Druga to zbiór szkiców o poszczególnych przekładach z języków obcych na język polski. Trzecia analizuje przekłady z polskiego na inne języki. W czwartej części Barańczak pisze o problemach tłumaczenia Shakespeare`a, zaś w piątej, „Małej antologii przekładów-problemów”, prezentuje czterdzieści wierszy różnych poetów, opatrując je komentarzami objaśniającymi stopnie trudności przekładu. Zdaniem George’a Steinera, wybitnego, amerykańskiego komparatysty, teoretyka języka i przekładu „relacja między tłumaczem a autorem powinna przypominać więź między malarzem a portretowanym modelem”. Arcydzieła przekładu Stanisława Barańczaka stworzyły właśnie taką galerię: najciekawszych literackich portretów.

Stanisław Barańczak, poeta, tłumacz, eseista, krytyk literacki. Urodził się 13 listopada 1946 w Poznaniu. Zmarł w 2014 roku. Skończył polonistykę na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, gdzie podjął pracę (Katedra Teorii Literatury) i w 1973 uzyskał stopień doktora za rozprawę o twórczości Mirona Białoszewskiego. Cztery lata później za działalność opozycyjną został usunięty z uczelni i obłożony zakazem druku przez cenzurę.

Debiutował w 1965 na łamach miesięcznika „Odra” . W latach 1967-1971 pracował w redakcji miesięcznika „Nurt”. Był współzałożycielem Komitetu Obrony Robotników i podziemnego czasopisma „Zapis”. W 1977, po sfingowanym procesie, został skazany na rok więzienia w zawieszeniu. Uczestniczył w głodówce w kościele św. Marcina w Warszawie. Wykładał na Uniwersytecie Latającym w Poznaniu i współorganizował Towarzystwo Kursów Naukowych w Krakowie. W 1980 wrócił na UAM, jednak niedługo potem otrzymał propozycję pracy w Stanach Zjednoczonych i wyjechał. Od 1981 wykładał literaturę polską na Uniwersytecie Harvarda i był redaktorem naczelnym pisma „The Polish Review” (1986-1990). Był współzałożycielem paryskich „Zeszytów Literackich” (1983). Od 1990 był edytorem i (jedynym) tłumaczem Biblioteki Poetów Języka Angielskiego wydawanej przez krakowską oficynę wydawniczą ARKA, a potem przez wydawnictwo Znak. W listopadzie 2006 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Doktor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Stanisław Barańczak jest jednym z czołowych przedstawicieli Nowej Fali. Zarówno jego wczesna twórczość poetycka, jak i publicystyczna czy krytyczna, skoncentrowana była na demaskowaniu zakłamanego języka gazet i komunistycznej propagandy, pokazując, jak za pomocą niewielu słów można zniekształcić obraz rzeczywistości. Z czasem zaangażowane społeczno-polityczne ustąpiło miejsca metafizyce, a coraz większy wpływ na poezję Barańczaka zaczęli mieć tłumaczeni przez niego autorzy (Cummings, Donne, Shakespeare, Auden). (za: a5)